Arhiva MujoreNovember 2015
A detyrohet secili vend me ndjekjen e një medh’hebi të caktuar?
Përgjigjja: Falënderimi i takon Allahut.
Në lidhje me ixhtihadin (hulumtimin e çështjeve nga dijetarët) dhe taklidin (imitimin), njerëzit ndahen në dy kategori:
1 – Dijetarët muxhtehidë të cilët kanë arritur një nivel të dijes sheriatike, ku ata kanë mjetet e ixhtihadit dhe nxjerrjes së vendimeve. Detyra e tyre është që të ndjekin të vërtetën, kudo që ata e shohin atë, në bazë të argumenteve.
2 – Shumica dërrmuese e njerëzve – ata që nuk kanë specializuar në studime të shkencave të Sheriatit ose nuk e kanë arritur nivelin e të qenit në gjendje që të angazhohen në ixhtihad dhe nuk kanë aftësinë për të nxjerrë fetva. Këta janë shumica e njerëzve, ose ata të cilët janë të edukuar dhe të specializuar në fusha tjera të dijes.
Detyra e tyre është që të pyesin njerëzit e dijes dhe të marrin prej tyre. Ne e shohim këtë në fjalët e Allahut: “Pra, kërkoni nga ata që dinë, nëse ju nuk dini.” [Nahl , 43]
Kështu që, njerëzit e çdo vendi janë të detyruar të pyesin dijetarët dhe të ndjekin fetvatë e tyre, por ata (dijetarë) nuk ndiqen në mënyrë absolute, në kuptimin që t’i konsiderojnë ata si të pagabueshëm dhe të shenjtë, me të drejtën për të nxjerrë ligje të reja dhe të rivendosin çështjet fetare, siç ndodhi tek hebrenjtë, e të krishterët, Rafidijtë, Sufitë ekstreme dhe Batinitë – sepse kjo ëshët dalje prej fesë, Allahu thotë:
“Ata (hebrenjtë dhe të krishterët) morën rabinët dhe murgjit e tyre për zota të tyre përveç Allahut (duke iu bindur atyre në gjërat që i kanë bërë të ligjshme ose të paligjshme sipas dëshirave të tyre pa u urdhëruar nga Allahu), dhe (ata gjithashtu morën si Zot të tyre) Mesihun, birin e Merjemes, ndërsa ata (çifutët dhe të krishterët) janë urdhëruar (në Tavrat dhe në Inxhil) të mos adhurojnë dikë tjetër veçse një ilah (Zotit – Allahut) askush nuk ka të drejtë të adhurohet përveç Atij. Falënderimi dhe lavdia i qoftë Atij, i Lartësuar është Ai nga atë që (idhujtarët) adhurojnë.” [Teube, 31]
Qëllimi nga të qenurit që njerzit të ndjekin fetvatë e dijetarëve është për t’u mundësuar atyre të mësojnë vendimet e sheriatit nga dijetarët të cilët kanë studiuar parimet dhe bazat e Sheriatit dhe kanë arritur në shkallën e kualifikimit në fushën e dijes së bazuar në argumente, e jo edhe shenjtëria e tyre duke u dhënë emra të Zotit, ose në emër të nocioneve të tjera të tilla të rreme.
- Ibn Tejmije, Allahu e mëshiroftë, në Mexhmu ‘el-Fetava (20/211)ka thënë:
“Allahu i ka urdhëruar njerëzit për t’iu bindur Allahut dhe të respektojnë të dërguarin e Tij (paqja dhe shpëtimi i Allahut qofshin mbi të), dhe Ai nuk e ka urdhëruar këtë umet që t’i binden ndokujt në veçanti, në çdo gjë që ai urdhëron apo ndalon, përveç të Dërguarit të Allahut (paqja dhe mëshira e Allahut qofshin mbi të). Edhe Sidiku (i sinqerti – Ebu Bekri) i këtij umeti dhe një ndër më të mirët pas Profetit, ka thënë: “Më respektoni përderi sa do i binden Allahut, por në qoftë se unë kundërshtoj Allahun, atëherë ju nuk jeni të detyruar të më dëgjoni mua.” Ata të gjithë janë njëzëri se nuk ka asnjë njeri që është i pagabueshëm në çdo gjë që ai urdhëron apo ndalon, përveç të Dërguarit të Allahut (paqja dhe mëshira e Allahut qofshin mbi të). Për këtë arsye më shumë se një nga imamët kanë thënë: Fjalët e çdo personi mund të mirren ose të braktisen, përveç fjalëve të Dërguarit të Allahut (paqja dhe mëshira e Allahut qofshin mbi të).”
Së dyti:
Mbetet çështja e përcaktimit të dijetarëve ose referencës shkencore, mbi të cilën duhet ë mbështetemi.
Ne mund të themi se ka dy referenca shkencore të cilëve duhet t’i kthehemi, qoftë në nivel të umetit apo në nivel individual. Ato janë:
- Referencat bashkëkohore, të përfaqësuara nga këshillat fikhut dhe komisionet Sheriatike të cilat janë themeluar nga studiues të besueshëm fetarë; studiues individualë të cilët janë të kualifikuar dhe të specializuar në shkencat sheriatike, prej të cilëve njerëzit duhet të mësojnë dhe të përfitojnë nga udhëzimi i tyre, veçanërisht në lidhje me çështjet e jetës së përditshme të njerëzve, në çështjet bashkëkohore, dhe gjithashtu në lidhje me çështjet që duhet të rishikohen dhe të rishqyrtohetn në dritën e Sheriatit, duke i kushtuar vëmendje afrimit të dobive dhe largimit të këqijave, zbutjen vështirësi ve, e duke iu shmangur vështirësisë dhe dëmit, në ato raste kur pasimi i një nga katër medhhebeve mund të shkaktojë vështirësi. Një nga qëllimet themelore të sheriatit është lehtësimi, e jo shkaktimi i vështirësive.
- Referencat klasike, domethënë katër medhhebet e njohura, ai Hanefi, Maliki, Shafi dhe Hanbeli. Këto referenca janë më meritore që të ndjeken dhe të respektohen; rregulla me të cilat njerëzit pajtohen për t’iu referuar dhe i përdorin për t’u gjykuar mes tyre; metodologjia e mësimdhënies që është vendosur për kërkuesit e dijes në tubimet shkencore, në xhami e në shkolla, po edhe në kategori të ndryshme akademike, ku përshkallëzohen ata të cilët specializohen në shkencën e fikhut dhe të sheriatit; trashëgimia e cila duhet të rrënjoset në mendjet e njerëzve, dhe të formojë kulturën e tyre të fikhut; burimi i çdo njeriut që nuk i ka mundësitë që të studion shumë çështje dhe të arrijë në një përfundim; një disiplinë që i jep fund konflikteve dhe mosmarrëveshjeve në shoqëri, mbyll dyert e tekave dhe dëshirave, e të mendimeve të përjashtuara – e gjithë kjo i jep një referencë të përfaqësuar katër medhhebeve, e që është arsyeja më e madhe pse ata duhet të ndiqen.
- Hafidh ibn Rexheb në shkresën e tij të titulluar (Kundërpërgjigje ndaj atij që ndjek dikë jashta katër medhhebeve, 2/624):
“Urtësia e Allahut ka sjellë që kjo fe të ruhet dhe të profesionalizohet, ku caktoi imama për të cilët umeti është unanim për njohuritë dhe të kuptuarit e tyre, dhe se ata arritën nivelin më të lartë të njohurive të vendimeve dhe fetvave në mesin mendimtarëve dhe dijetarëve të hadithit. Kështu që njerëzit u ktheheshin atyre për marrjen e fetvave, dhe iu referoheshin atyre për të njohur dispozitat. Pra, Allahu bëri që të ketë kush i profesionalizon dhe të shpjegon themelet e medhhebeve të tyre, po edhe medhhebin e caktuar të një imami, bazat, rregullat dhe kategoritë, ku do kthehen dispozitat, të specifikohen thëniet në çështjet e hallallit dhe haramit.
Kjo është nga mëshira e Allahut ndaj robërve të Tij, dhe një nga mënyrat me të cilat Ai ruan këtë fe.
Po të mos ishte kjo, njerëzit do të shihnin gjëra të çuditshme, ku çdo i pamendë, i mbushur me vetë-admirim mund të mashtronte njerëzit; kështu që ai do të pretendonte të jetë imam i të gjtihë imamëve, e tjetri të pretendon se është udhëzues i këtij umeti dhe se të vetmit të cilit njerëzit duhet t’i referohen dhe t’i mbështetet është ai, për të përjashtuar gjithë të tjerët.
Por, falënderimi i qoftë Allahut, kjo derë ishte e mbyllur, e kto prishje ishin të bllokuara, e që mund të ishte shumë e rrezikshme. Kjo është një shenjë e mëshirës së Tij të madhe dhe mirësisë ndaj robërve të Tij.
Pavarësisht nga kjo, ka ende nga ata që pretendojnë se kanë arritur nivelin e ixhtihadit dhe të flasin për çështjet e dijes, pa ndjekur ndonjë prej këtyre katër imamëve.
Pretendimet e disa prej tyre mund të jeni të pranuara për shkak të vërtetësisë që e dëshmon atë pretendim, dhe të tjerëve që u refuzohet fjala dhe që ka një pretendim të rremë. Sa për ata që nuk kanë arritur këtë nivel, ata nuk kanë zgjidhje, pos për të ndjekur këta imamë dhe të bashkohen në atë që i gjithë umeti u bashkuan.”
- Ai gjithashtu ka thënë (2/628):
Nëse ndokush pyet: Çfarë thoni në lidhje me faktin se Imam Ahmedi dhe imamët e tjerë ndaluan të pasohen, ose të shkruhen fjalët e tyre, siç ka thënë Imam Ahmedi: Mos shkruani fjalët e mia apo fjalët e filanit apo të filanit; mëso siç kemi mësuar. Kjo vërehet shpesh në fjalët e tyre?
Themi: Nuk ka dyshim se Imam Ahmedi (Allahu qoftë i kënaqur me të) u tha atyre të mos studiojnë mendimet e fukahave dhe shpenzimin e kohës në të mbajturit mend e t’i shkruajnë ato, ai urdhëronte që të preokupohen me studiimin e Kur’anit dhe Sunetit, duke mësuar përmendësh, duke i kuptuar, shkruar dhe studijuar; duke shkruar fjalët e Sahabëve dhe Tabi’inëve, e jo edhe fjalët e atyre që erdhën më pas; njohjen të vërtetave prej atyre të pavërteta, ajo që mirret nga ajo që duhet bratisur, e fjalët e pazakonta. Nuk ka dyshim se kjo është ajo që duhet t’i kushtohet vëmendje dhe të preokuohet njeriu me mësim, para çdo gjëje tjetër.
Kushdo që e njeh këtë dhe që arrin një nivel të lartë të njohurive – siç tregoi Imam Ahmedi – njohuritë e tija mund të arrijnë të jenë të afërta me ato të imam Ahmedit. Për këtë person nuk ka përkufizime, dhe këto fjalë nuk i drejtohen atij. Përkundrazi e gjithë biseda ka të bëjë në ndalimin që të hulumton atyre të cilët nuk e kanë arritur këtë gradë, e këtë gjë e kuptojnë vetëm pak prej njerëzve, siç është rasti me njerëzit në ditët e sotme, dhe siç ka qenë rasti edhe një kohë të gjatë; edhe pse pretendojnë shumë njerëz që të kenë arritur këtë gradë, shumica e tyre nuk kanë tejkaluar përtej një niveli fillestar.” (Fund i fjalës së tij)
Ai që shikon historinë e fikhut dhe legjislacionit do të kuptojë se në të gjitha fazat ajo është ndërtuar mbi përpjekjet e disa dijetarëve që u bënë të njohur në mesin e njerëzve për njohuritë e tyre, si dhe u përhapën gjithandej lajmet për virtytet dhe devotshmërinë e tyre, pastaj njerëzit filluan duke marrë dispozitat fetare prej tyre, në shumicën e rasteve i referohen deklaratave dhe fetvave të tyre.
- Ibn Kajim në “Ia’lam el Muvaki’in” (1/17)ka thënë:
“Feja, fikhu dhe dija u përhapën në umet, nga shokët e Ibn Mes’udit, shokët e Zejd ibn Thabitit, shokët e Abdullah ibn Omerit dhe shokët e Abdullah ibn Abasit. Shumica e njohurive që njerëzit kanë vijnë nga shokët e këtyre katër personave. Banorët e Medines, njohuritë e tyre i kanë nga shokët e Zejd ibn Thabitit dhe Abdullah ibn Omerit. Banorët e Mekës, njohuritë e tyre i morrën nga shokët e Abdullah ibn Abasit. Banorët e Irakut, njohuritë e tyre i morrën nga shokët e Abdullah ibn Mes’udit.”
- Dijetari dhe recenzuesi Ahmed Pasha Timur (Allahu e mëshiroftë) në librin “Katër medhhebet e fikhut” (16-17)ka thënë:
“Para shfaqjes së këtyre medhhebeve, në kohën e Sahabëve dhe Tabi ‘inëve, fetvatë janë marrë nga lexuesit në mesin tyre, të cilët ishin bartës të Librit të Allahut dhe kuptuan domethëniet e tij. Kur epoka e tyre mbaroi dhe brezi i Tabi’inëve erdhi, njerëzit e çdo vendi ndjeknin fetvatë e sahabëve të cilit kishin qenë në mesin e tyre, dhe ata nuk kalonin tek të tjerë përveç se në ca çështje të thjeshta që u erdhën atyre nga të tjerët . Kështu që banorët e Medines pjesën më të madhe të fetvave morrën nga Abdullah ibn Omeri; banorët e Kufes ndjekën fetvatë e Abdullah ibn Mes’udit; banorët e Mekës ndjekën fetvatë e Abdullah ibn Abasit; dhe banorët e Egjiptit ndjekën fetvatë e Abdullah ibn Amr ibn el-Aas.
Pas Tabi’inëve erdhën fukahatë të rajoneve të ndryshme, si Ebu Hanife, Maliku dhe të tjerët që i kemi përmendur dhe të cilët nuk kemi përmendur. Kështu që banorët e çdo rajoni ndjekën medhhebin e fekihut në pjesën më të madhe të çështjeve. Ka arsye pse disa prej këtyre medhhebeve u përhapën në shumë vende përdaliim nga të tjerat, e disa u zhdukën …”.
Kjo nuk do të thotë që duhet të ndjekim verbërisht një medhheb dhe thëniet e tij, në atë kuptim që t’i detyrojmë njerëzit të ndjekin atë shkronjë për shkronje pa ndonjë mund apo përpjekje për të korrigjuar atë. Për qëllim është se shkolla e fikhut duhet të nxjerr njerëz, kërkues të dijes dhe dijetarë, duhet që ata të marrin nga një prej katër medhhebeve. Atëherë, në qoftë se i bëhet e qartë – atij i cili është i kualifikuar për t’u angazhuar në ixhtihad – se medhhebi ka gabuar në një çështje të caktuar, ai duhet ta refuzojë atë fetva dhe të ndjek mendimin se ai mendon se është i saktë nga medhhebet tjera.
Kështu njerëzit mund t’i përmbahen rrugës së dijes, e cila u pasua nga selefët dhe imamët, dhe mund të shpëtojnë nga disa negativitete që kanë rezultuar nga injoranca dhe fanatizmi.
- Në fetvatë e Shejh Muhamed ibn Ibrahim (2/10, kasetë 2) thuhet:
“Pasimi i një prej katër medhhebeve është gjë e qëlluar, ose ajo është si konsensus, dhe nuk ka asnjë ndalesë për këtë, si të ndjek një nga katër medhhebet, sepse ata janë imamë të kualifikuar sipas konsensusit.
Njerëzit në lidhje me këtë janë ndarë në dy ekstreme dhe një mesatare:
Disa njerëz që mendojnë se nuk duhet të ndjeket ndonjë medhheb. Gjë që është e gabuar.
Disa që mendojnë se duhet ndjekur medh’heb pa i kushtuar vëmendje, apo të hulumtojë.
E të tjerë mendojnë se pasimi i një medhhebi është i saktë dhe nuk ka ndalesa në lidhje me të, në mënyrë që kudo që ata të gjejnë argumente më të forta në një nga katër medhhebet apo te dikush tjetër, ata e ndjekin atë. Në rastet kur çështja është e mbështetur në një tekst, ose është e qartë, nuk duhet t’i kushtohet rëndësi medhhebit, por në qoftë se ka një çështje për të cilën nuk ka tekst apo e cila nuk është e qartë, por ka disa mendime në lidhje me atë në këto medhhebe, dhe e sheh argumentin më të fortë me një dijetar i cili dallon nga këto katër medhhebet, atëherë mund të ndiqet ai. “
- Në fetvatë e “Komisionit të përhershëm për fetva” (5/28) thuhet:
Cili është vendimi mbi ata të cilët kufizojnë veten rreth katër medhhebeve dhe ndjekin mendimet e tyre në të gjitha rrethanat dhe në çdo kohë?
Përgjigjja:
– Ai i cili është në gjendje të nxjerr vendime direkte nga Kur’ani dhe Suneti, ai duhet të merr prej këtyre dy burimeve siç kanë marrë ata më herët. Nuk i takon atij të ndjekë një medhheb, kur ai beson se mendimi i saktë është diçka e kundërt. Përkundrazi, ai duhet të ndjekë atë që ai beson se është e vërtetë. Është e lejueshme për të që të ndjekë (një dijetar) në lidhje me atë çështje që ai nuk është në gjendje të hulumton dhe ai ka nevojë për një përgjigje në lidhje me të.
– Është e lejueshme për atë që nuk është në gjendje të nxjerr vendime të ndjek atë me të cilin ai është i rehatshëm . Por, nëse ai nuk është i rehatshëm me atë çështje ai duhet të kërkojë përgjigje derisa ai të ndjehet rehat.
– Nga ajo që u përmend më sipër është e qartë se pikëpamjet e tyre nuk duhet të ndiqen në të gjitha situatat dhe në çdo kohë, për shkak se ata mund të gabojnë; por ndiqet e vërteta e asaj që thonë ata, për të cilat fjalë ka argumente.”
- Gjithashtu thuhet (5 / 54-55):
“Të gjithë ata që erdhën pas të Dërguarit të Allahut (paqja dhe mëshira e Allahut qofshin mbi të) dhe ishin ndër njerëzit më të mirë të kohës së tyre (Allahu qoftë i kënaqur me ta). Ata u përpoqën të bazojnë vendimet e tyre në Kur’an dhe në hadithet e Pejgamberit (paqja dhe mëshira e Allahut qofshin mbi të), dhe në çështjet të cilat Sahabët (Allahu qoftë i kënaqur me ta) janë pajtuar njëzëri dhe të cilët njerëzve ua shpjeguan se ç‘është e vërteta. Mendimet e tyre janë transmetuar tek ne dhe janë përhapur në mesin e muslimanëve në të gjitha vendet. Shumë nga dijetarët që erdhën pas tyre i pasuan ata, sepse ata u besonin atyre dhe ndjeheshin rehat e besonin në fetarizmin e tyre, u pajtuan me ta në parimet e përgjithshme dhe i përhapën mendimet e tyre në mesin e njerëzve. Kush i pason ata nga njerëzit e zakonshëm dhe vepron sipas asaj që kanë mësuar nga thëniet e tyre, ai mund t konsideron veten pasues i atij. Megjithatë (muslimani zakonshëm) duhet të pyet ata tek të cilët ka besim prej dijetarëve të kohës së tij dhe të bashkëpunojë me ta në mënyrë që të kuptojë të vërtetën në bazë të provave.
Nga ajo që u përmend më sipër është e qartë se ata janë pasuesit e të Dërguarit (paqja dhe mëshira e Allahut qofshin mbi të), e i Dërguari nuk është një ndjekës i tyre. Por atë që ai e solli nga Allahu prej ligjeve të Islamit është baza që i referohen të gjithë këta imamë dhe të tjerë. Çdo mysliman mund të quhet hanefi sepse ai ndjek rrugën e lehtë hanefite e cila është rruga e Ibrahimit dhe mënyra e Profetit tonë Muhamed (paqja dhe mëshira e Allahut qofshin mbi të).”
Burimi: albislam.com / Islamqa.info
Përktheu: Shpend Zeneli
NJIHE FENË TËNDE ( 62 )
- Përmend disa emra të melaikeve dhe detyrat me të cilat janë obliguar nga Allahu që t’i kryejnë:
a. Xhibrili alejhi selam (solli shpalljen pejgamberëve).
b. Kiramen Katibin (Shënojnë veprat e njeriut).
c. Munkir dhe Nekir (Marrin në pytje të vdekurin në natën e varrit).
d. Hameletul Arshi (Kujdesen për Arshin)
e. Melekul Meuti (Meleku i vdekjes, marrjes së shpirtit), etj. - Ceke një ajet Kur’anor i cili nga obligon besimin në melaike?
– Allahu i Madhëruar, thotë: “O ju besimtarë! Besoni Allahun, Pejgamberin e Tij, Librin, që ia ka dërguar Pejgamberit të Vet dhe Librin, që e ka dërguar më parë. E ai që nuk beson Allahun, engjëjt e Tij, Librat e Tij, pejgamberët e Tij dhe Ditën e Kijametit, ai, me të vërtetë, ka humbur larg prj udhës së drejtë.” (Nisa: 136). - Melaiket a mund të personifikohen në formën e njeriut, nese po, argumentoje një gjë të tillë?
– Melaiket janë krijesa të Allahut dhe me lejen e Tij personifikohen në formën e njeriut. Argument për këtë kemi rastin kur Xhibrili, alejhi selam, i ka ardhur Muhamedit, alejhi selam, në xhaminê e tij në formën e njê njeriu të panjohur dhe e pyeti për Islamin, Imanin, Ihsanin. Njashtu, Xhibrili alejhi selam u dêrgua tek Merjemja, alejhe selam, në formên e një njeriu, thotë, Allahu i Madhëruar: ” Na dërguam tek ajo engjëllin – Xhebrailin dhe ai iu paraqit asaj në formën e mashkullit të zhvilluar mirë.” (Merjem: 17). - Kush ishte kujdestarë i Merjemes?
– Zekerijai, alejhi selam. - Me cilëm grua krishtere është martuar pejgamberi, alejhi selam, pasi ajo pranoi të islamin?
– Marije el Kibtije, radijAllahu anha. - Me cilën hebreje është martuar pejgamberi, alejhi selam, pasi ajo pranoi islamin?
– Safije bint Haj radijAllahu anha. - Kush e shkroi Kura’nin?
– Zejd Ibën Thabit, radijAllahu anhu. - Cili është pejgamberi i cili babain, gjyshin dhe stërgjyshin i ka pasur pejgamber?
– Jusufi alejhi selam (Jakubin, Is’hakun dhe Ibrahimin alejhimu selam). - Cila sure në ajetin e fundit të saj përmend dy pejgamberë?
– Sureja el A’la ” Librat (broshurat) e Ibrahimit dhe Musait.” (El A’la: 19). - Për kë zbriti ky ajet Kur’anor: “Një kurreshtar ka pyetur për dënimin që do të ngjajë.” ( El Mearixh: 1)?
– Zbriti për Nadr Ibnul Harith i cili ishte lutur kundër vetes së tij për dënim, të cilin ai e gjeti në luftën e Bedrit. - Kush i bëri tre hixhrete?
– Ebu Musa el Eshariu, radijAllahu anhu. - Cila sure ka zbritur pas sures el Fatiha?
– Sureja el Maide. - Kur mbyllet dera e pendimit?
– Para daljes së shpirtit dhe kur të lind dielli nga perëndimi. - Kush ishte prijësi i munafikëve në Medine?
– Abdullah Ibën Seluli. - Kush ishte i pari që u varros në varrezat e Bekijës në Medine prej sahabëve?
– Uthman Ibën Madhuni, radijAllahu. - Kush ishte shehidi të cilin e kryqëzuan jobesimtarët?
– Hubejb Ibën Adij, radijAllahu anhu. - Kush ishte i pari i cili praktikoi faljen e dy rekateve namaz para vdekjes?
– Ishte sahabiu i nderuar: Hubejb Ibën Adij, radijAllahu anhu. - Sa është afati i pritjes për gruan të cilës i vdes burri?
– Katër muaj e dhjetë ditë. - Me çka vërtetohet hyrja e muajit të bekuar tê Ramazanit?
– Me shikimin e hënës ose plotësimin e 30ditëshit të muajit Shaban.
Nga arabishtja: Suad B. Shabani
Burimi: albislam.com
KOHËRAT, SHKAQET DHE FRYTET E PRANIMIT TË LUTJES
MËSIME DHE POROSI ISLAME ( 3 )
Kohërat në të cilat shpresohet më së shumti pranimi i duasë:
1. Pjesën e tretë të fundit të natës.
2. Në orën e pranimit të duasë (prej namazit të xhumasë deri në perëndimin e diellit) në ditën e xhumasë.
Prej fryteve dhe dobive të duasë:
1. Përgjigjeja ndaj duasë së bërë.
2. Vonimi i saj (për t’u pranuar) për në ahiret.
3. Largimi dhe ruajtja nga goditja e të keqes, si shkak i duasë së bërë.
Prej shkaqeve të cilat shpiejnë drejtë pranimit të duasë, janë:
1. Ushqimi yt duhet të jetë hallall.
2. Pija yte duhet të jetë hallall.
3. Veshmbathja yte duhet të jetë hallall.
4. Që duaja të mos jetë dua për bêrje mëkati apo shkëputje e lidhjeve farefsinore.
5. Të jetë i nënshtruar dhe i përkulur para Allahut gjatë duasë.
6. Të ketë mendim të mirë për Allahun.
7. Ai që bënë dua duhet të jetë nga ata që i respektojnë prindërit.
8. Duaja e tij duhet të jetë në vetmi(kur vetmohet me Allahun).
9. Ta Madhëroj, Lavdêrojë dhe Lartësoj Allahun para fillimit të bërjes së duasë.
10. Që të ndjejë përulësi dhe frikërespekt ndaj Allahut gjatë bërjes së duasë.
11. Ta lusë Allahun me sinqeritetin më të lartë të mundshëm.
12. Që mos të dëshprohet dhe t’i humb shpresat prej mëshirës dhe rahmetit të Allahut.
Shejh Abdulaziz Ibën Muhamed Ibën Abdullah es Sed’han
Nga arabishtja: Suad B. Shabani
Burimi: albislam.com
ÇASTI I JETËS
Ai nuk e kishte ditur se ajo ditë në të cilën kishte larguar gjembat nga rruga, do ishte një prej ditëve më të mira të jetës, që Allahu ia fali mëkatet shkaku i asaj vepre.
As që ajo gruaja lavire do kishte paramenduar se dita më e lumtur e jetës, do ishte ajo ditë kur i dha ujë qenit të etur, e Allahu falënderoi veprën që bëri e ia fali mëkatet.
Dita më e lumtur e Jusufit, alejhi selam, ishte ajo ditë kur triumfoi kundër thirrjes së flaktë, dhe ballafaqimit me gruan e mbretit duke i thënë: “Allahu më ruajt,” u ngrit në grada të larta të adhurimit, dhe fitoi shpërblimin : “Vërtetë ai ishte një prej robërve të sinqertë.”
Atyre që morrën pjesë në Luftën e Bedrit ju tha: “Veproni ç’të doni, ju është e falur.”
Kur Talha përkuli shpinën e tij për të dërguarin e Allahut, në ditë e Uhudit, që ta vëndon këmbën e tij, tha : “U obligua (xheneti) për Talhën.”
Njeriut mund t’i dhurohet krenaria e dynjasë e lumturia e përhershme me një rast që Allahu ia mundëson atij, e ia përcakton shkaqet, kur të sheh se në zemrën e robit të Tij, ekzistojnë vlera të besimit, apo të moralit që Ai i do, me çfarë ndriçon shpirti i tij, dhe rotullon sjelljet e tija me një rast që shëmbëllen një pikë drite në rrugën e tij të kësaj jete, dhe në regjistrin e veprave të tija kur t’i shfaqet atij ditën e Kiametit.
Andaj, o ti njeri i bekuar?
Cila është dita jote?
A ke takuar ti këtë rast apo ende jo?
Mund të ndodh që ajo të jetë një pikë loti në vetmi, një kundërshtim i dëshirës së epshit, apo në futjen e gëzimit në zemrën e muslimanit, apo në përkëdheljen e kokës së jetimit, apo puthjen e këmbëve të nënës, apo në thënien e fjalës së vërtetë, në ndihmë ndaj të dëmtuarit, në përmbajtjen e hidhërimit, në mbulimin e turpit, në dhurimin e ushqimit, e kështu, ti nuk mund të dish se prej nga mund të të vije çasti i lumturisë.
O njeri!
Le të jetë në çdo dit nga një vepër me këtë nijet, që kjo vepër të jetë shpëtimtare për ty.
Përktheu: Shpend Zeneli
Burimi: albislam.com
22 – Profetët dhe xhelozia – Agim Bekiri
SALIHU, ALEJHI SELAM
Një faqe tjetër e fletëve të historive njerëzore, e cila përmendet në detin e historisë, dhe një dështim i radhës i injorancës, një skenë prej skenave të ballafaqimit të së vërtetës dhe të kotës, një dyluftim i ri në luftën me gënjeshtarët, na e rrëfen neve Kurani përmes historisë së të dërguarit Salih, alejhi selam, i cili thërriste njerëzit në njëshmërinë e Allahut, në përkushtimin e adhurimit vetëm ndaj Atij, dhe braktisjen e gjithë zotave të kotë, të cilët nuk posedojnë asgjë hyjnore.
Tregimi i profetit Salih, alejhi selam, me popullin e tij Themud është përmendur në disa sure, në detaje është përmendur në suren; Araf, Hud, Hixhr, Shuara dhe Fusilet, ndërsa më pak e shtjelluar ka ardhur në suren; Isra, Neml, Dharijat, Hakah, Fexhr dhe Shems, dhe është përmendur tërthorazi në suret; Teube, Ibrahim, Haxh, Furkan, Ankebut, Sad, Gafir, Kaf, Nexhm dhe Buruxh.
NDODHIA E KËTIJ TREGIMI
Allahu e dërgoi profetin Salih, alejhi selam, tek fisi Themud, që ishte një prej fiseve arabe, Salihu ishte një prej tyre, vendbanimi i tyre ishte në “Hixhr”, një vend që tani ndodhet në kufirin verior të Mbretërisë së Arabisë Saudite dhe në lindje të Mbretërisë Jordanite.
Popullin e Salihut, alejhi selam, e kishte begatuar Allahu me shfaqje të civilizimeve, atyre të ndërtimit, qytetërimit, pos që ata ishin mohues ndaj këtyre dhuntive, mohonin njëshmërinë e Allahut, kërkonin nga profeti i tyre t’u sjell një mrekulli që do konfirmonte faktin që ai është profet i dërguar nga Allahu, e ai solli devenë, e i urdhëroi që ta lënë këtë deve, e mos ta dëmtojnë, por ata nuk i vënë re udhërvave të tij, e mbytën devenë, e Allahu i dënoi me një dënim të rëndë, e i shpëtoi prej tyre të dërguarin e Tij Salihun dhe besimtarët e tjerë.
ANALIZË RRETH DISA PIKAVE TË NGJARJES
Ndodhitë e këtij tregimi sillen rreth gjashtë pikave kryesore, ato janë;
Një: Thirrja e Salihut, alejhi selam, ndaj popullit të tij ishte që ta adhurojnë Allahun Një dhe të jenë besnik ndaj Tij, të braktisin çdo adhurim tjetër pos Tij, qoftë ai adhurim ndaj idhujve, apo gjërave tjera. Janë të shumta ajetet të cilat e citojnë këtë tjirrhe, prej tyre, fjala e Allahut: “Ai tha: “O populli im! Adhuronie Allahun, ju nuk keni zot tjetër përveç Tij.” Araf,73.
“Kur vëllai i tyre – Salihu, u tha: “Vallë, a nuk i druani ju Allahut?.” Shuara, 142.
“vëllain e tij Salihun (me urdhër): “Adhuronie Allahun!.” Neml, 45.
“andaj, kërkoni falje nga Ai dhe kthehuni tek Ai!.” Hud, 61.
“Përse nuk kërkoni ju nga Perëndia faljen e mëkateve, që të mëshiroheni?.” Neml 46.
Dy: Përmendja e mrekullisë me të cilën ai kishte ardhur, si shenjë vërtetësie e profetsisë së tij, kjo është përmendur në fjalën e Allahut: “Madje, me të vërtetë, ju ka ardhur argument nga Zoti juaj: kjo deve e Allahut për ju, është një mrekulli.” Araf, 73.
“e i dhamë popullit të Themudit – devën si mrekulli të qartë.” Isra, 59.
“(Salihu) tha: “Ja, kjo është devja (dokument), – për të ka pije (uji) në ditë të caktuara; e për ju – në ditë tjetër të caktuar.” Shuara, 155.
Tre: Përkujtimi i popullit për dhuntitë që ua kishte dhënë Allahu, e për begatitë me të cilat i kishte begatuar, kjo është përmendur në disa ajete: “Dhe kujtohuni, ai juve ju bëri zëvendës pas Adit dhe ju vendosi në Tokë; në rrafshinat e saj po ngritni pallate, e në kodrina po gëdhendni shtëpia.” Araf, 74.
“ Ai ju krijoi nga toka (dheu) dhe ju dha të jetoni në të.” Hud, 61.
Katër: Mohimi i tij ndaj të këqijave dhe tiranisë në të cilën gjindeshin, dhënia pas jetës së kësaj bote, do lexojmë rreth kësaj këto ajete: “Kujtoni të mirat e Perëndisë dhe mos bëni çrregullime.” Araf, 74.
“Ata gëdhendnin shtëpia me gurë-malesh, duke besuar se nuk do t’i gjejë asgjë.” Hixhr, 82.
“Vallë, a mendoni ju – se do të lëheni këtu të sigurtë, në kopshtije dhe pranë burimeve, në të lashta dhe palme hurmesh, me frute të shijshme? E, ju po gdhendni shtëpitë në male me mjeshtri të shkathët.” Shuara, 146-149.
“(Salihu) tha: “O populli im, përse e nxitoni të keqen para së mirës?.” Neml, 46.
Pesë: Qëndrimi i popullit të Salihut, alejhi selam, ndaj thirrjes morri kahje të talljes, kryelartësisë dhe arrogancës, kjo është ajo që u tha në ajetet që vijojn: “Dhe therrën devën e nuk e përfillën urdhërin e Perëndisë së tyre dhe thanë: “O Salih, sillna atë që na premton, nëse je pejgamberë!.” Araf, 77.
“Ata thanë: “O Salih! Ti ke qenë shpresa jonë, para kësaj (fjale). A mos vallë, ti don të na ndalosh ta adhurojmë atë, që e kanë adhuruar prindërit tanë? Me të vërtetë, na jemi në dilemë, që na bën të dyshojmë në thirrjen tënde.” Hud, 62.
“Dhe Ne, u patëm dhënë atyre dokumentet Tona, por ata shmangeshin prej tyre.” Hixhr, 81.
“Ata thanë: “Ti je vetëm njeri – nga të magjepsurit; ti je vetëm njeri – ashtu si ne, andaj na sjell një mrekulli, nëse thua të vërtetën!.” Shuara, 153-154.
“Ata thanë: “Na po parandiejmë fatkeqësinë me ty dhe me ata që janëme ty.” Neml 47.
“Vallë, në mesin (e sa) prej nesh, t’i dërgohet Shpallja atij?! Jo, ai është gënjeshtar mendjemadh!” Nesër (së shpejti), do ta dinë ata se kush është gënjeshtari mendjemadh!.” Kamer, 24-25.
Gjashtë: Qartësimi i përfundimit të refuzuesve ndaj thirrjes së Allahut, mohuesve të Tij, përfundimi i atyre që iu përgjigjën, dhe shpëtuan, kjo është shprehur në ajetet në vijim: “Dhe ata i goditi një tërmet katastrofal e mbetën të vdekur në shtëpitë e tyre.” Araf, 78.
“e ata, që bënë zullum, i kaploi zëri i tmerrshëm, të cilët në tokën e tyre u gëdhinë të vdekur – të palëvizshëm, thuajse, nuk kanë ekzistuar kurrë në të. Me të vërtetë, Themudi mohuan Zotin e tyre. Qe pra, le të jetë larg (nga mëshira e Zotit) Themudi!.” Hud, 67-68.
“andaj, edhe ata në agim i goditi zë i tmerrshëm.” Hixhr, 83.
“E, kur erdhi urdhëri Ynë (dënimi), Na e shpëtuam Salihun bashkë me besimtarët e tij – me mëshirën Tonë, dhe (i shpëtuam ata) nga poshtërimi i asaj dite.” Hud, 66.
“dhe i goditi dënimi ata. Me të vërtetë, në këtë ka argument (këshillë), por shumica e tyre, nuk janë besimtarë.” Shuara, 158.
“Pa, shiko, çfarë ka qenë fundi i ngatërresave të tyre. Na i kemi shkatërruar ata të gjithë dhe popullin e tyre, ja, shtëpitë e tyre të shkretëruara, për shkak të zullumit që kanë bërë. Në këtë, me të vërtetë, ka argument të madh për popullin që dinë.” Neml, 51-52.
“andaj ata i goditi dënimi i stuhishëm, poshtërues, për atë që kanë punuar.” Fusilet, 17.
“e pastaj i goditi rrufeja (zëri i tmerrshëm), e ata e shikonin atë (dënimin), dhe nuk mundën as të ngritën, as të mbrohen prej dënimit.” Dharijat 44-45.
“e populli i Themudit është shkatërruar me një ulurimë (britmë) të madhe temrruese.” Hakah, 5.
“Por ata nuk i besuan (atij), madje e prënë atë (devën) – dhe Zoti i tyre shkatërroi ata për mëkatet e tyre, duke i zhdukur deri në të fundit.” Shems, 14.
Vërehet që në ajetet janë shprehjet e ndëshkimit me të cilin ishte goditur populli i Salihut, alejhi selam, ndonjëherë me (zë të tmerrshëm), e ndonjëherë me (tërmet) e ndonjëherë me (stuhi) e ndonjëherë me (britmë të madhe), dhe se nuk ka kundërshtim mes këtyre shprehjeve, ngase janë të ngjashme në kuptim, dhe e plotësojnë njëra-tjetrën, e gjithë kjo aludon në dënimin e madh që i ka goditur ata.
Dhe e kundërta, përfundimi i besimtarëve ka qenë shpëtimi, ndihma e Allahut, Zotit të botëve dhe atë nga bereqeti i devotshmërisë së tyre, frikës nga dënimi i Krijuesit, pasimi i së vërtetës që u kishte ardhur, Allahut thoë: “Na e shpëtuam Salihun bashkë me besimtarët e tij – me mëshirën Tonë, dhe (i shpëtuam ata) nga poshtërimi i asaj dite.” Hud, 66.
“e, i kemi shpëtuar ata që kanë besuar dhe të cilët ruheshin nga të këqiat.” Neml, 53.
“e, i shpëtuam ata që besuan dhe që janë ruajtë (prej të këqiave).” Fusilet, 18.
E gjthë kjo është sqarim dhe vërtetim i ligjit prej ligjeve të Allahut, që nuk kundërshtohet e as që ndryshohet, e që është ndëshkimi i zullumqarëve dhe shpëtimi i besimtarëve.
NGA DOBITË E KËTIJ TREGIMI
Tregimi i Salihut, alejhi selam, me popullin e tij, si edhe tregimet tjera në Kuran, janë të stërmbushura me shembuj, përplot me këshilla, prej tyre do përmendim:
- Salihu, alejhi selam, dha mundin maksimal në inkurajim dhe tërheqje të vërejtjes, duke i thirrur që ta adhurojnë Allahun, dhe të heqin dorë nga çdo kush pos Tij, vazhdoi në këtë thirrje pa lodhje, as mërzi, derisa kumtoi mesazhin e Zotit në formën më të përkryer.
- Të mençurit marrin mësime nga pasojat e zullumqarëve, edukojnë vetën që mos t’i pasojnë, e mos të qëndrojnë në vendet ku ata bënë zullum, nga frika se mos i godet edhe ata çfarë i goditi zullumqarët më herët.
- Kur imani të depërton thellë në zemër, të përqëndrohet aty, lind guximi, fuqia, mundi e sinqeriteti.
- Të mençurit e të sinqertit çdoherë në thirrjet e tyre përdorin metodat e logjikshme dhe të urta me të tjerët, këtë e shohim shumë qartë në polemikën e Salihut, alejhi selam, me popullin e tij, si është në fjalën e Allahut: “(Salihu) tha: “O populli im, përse e nxitoni të keqen para së mirës?.” Neml, 46.
- Dhuntitë që ia dhuron Allahu robërve të Tij, nëse robërit e Tij nuk i shfrytëzojnë në adhurim ndaj Allahut, atëherë ato dhunti shndërrohen në ndëshkim.
ÇUDIRAT TË CILAT JANË PËRMENDUR RRETH KËTIJ TREGIMI
Përqëndrimi kryesor në tregimin e Salihut, alejhi selam, me popullin e tij ishte mrekullia e cil u erdhi atyre, deveja. Komentuesit e Kuranit kanë përmendur tregime të shumta rreth kësaj deveje, si ajo që deveja ishte krijuar nga shkëmbi, apo nga një rrafshnaltë, e pretendime të tjera të cilat nuk mbështeten në argumente qoftë citate fetare apo argumente logjikore. Shejh Rashid Rida rreth kësaj thotë: “Nuk është konfirmuar si e saktë asnjë argument për krijimin e devesë nga shkëmbi apo rrafshnalta, siç është transmetuar nga Ebu Tufejl.”
Si dhe disa komentues janë thelluar rreth kuptimit të qenurit deveja (argument), duke përmendur thënie që nuk mbështeten në argumente, gjë që shtyri Raziun, të thotë: “Dije se Kurani aludon se ajo (deveja) ka qenë një (argument), ndërsa në çfarë aspekti ka qenë ajo argument nuk është e përmendur, ajo që është e ditur se ka qenë një mrekulli në mënyrë të pashmangshme.”
Kjo është rruga më e shëndoshë në ballafaqim me kuptimin e jashtëm të Kuranit, duke mos u futur në detajet e ndodhive pa asnjë argument të pranuar. Kurani vazhdon të jetë vetë argumenti absolut, nuk përmend detaje rreth devesë më tepër pos asaj që është (argument) nga Zoti, se është (deveja e Allahut), aty ka (mrekulli), pra, le të mjaftohet me çfarë është treguar në Kuran.
Burimi: albislam.com / Islamweb.com
Përktheu: Shpend Zeneli
Konsiderimi i mëkatarit pabesimtar – Hoxhë Ali Shabani
ZBRITJA E KUR’ANIT, SFIDË PËR NJERËZIT DHE XHINËT
Allahu, xhele ue ala, thotë: “Allahut dëshmon Profetsinë tënde (o Muhammed!) me atë që ta ka shpallur ty, të cilën Ai ta ka shpallur me dijeninë e Tij – edhe engjëjt dëshmojnë (këtë), e Allahu, të mjafton ty dëshmitar.” (En Nisa: 166).
“Me të vërtetë, ata që e kanë mohur Këshillën (Kur’anin), kur u ka ardhur atyre (do të dënohen). Me të vërtetë, ai (Kur’ani), është Libër i madhërueshëm. të cilit nuk mund t’i vie gënjeshtra, nga asnjëra anë (as përpara, as përmbrapa). Kjo është shpallja prej të Gjithëdijshmit, të Falenderuarit. Sikur ta kishim shpallur Kur’anin në gjuhë të huaj, ata do të thonin: “Të ishin ajetet e shpallura të kuptueshme! Vallë, (a Kur’ani) të jetë në gjuhën joarabe, (e pejgamberi) të jetë arab!? Thuaj: “Ai, për besimtarët është udhërrëfyes dhe ilaç”. Dhe, ata që nuk besojnë, kanë pengesa në veshë (janë të shurdhër) dhe ai (Kur’ani), për ta është verbëri (ata janë të verbër), thuajse thirrën prej vendeve të largëta.” (Fusilet : 41-44 ).
“Dhe me të vërtetë, ai (Kur’ani), është Shpallja e Zotit të gjithësisë,atë e ka sjellë Shpirti i besueshëm (Xhebraili). Në zemrën tënde që të bëhesh nga ata që paralajmërojnë, në gjuhën e qartë arabe. Dhe, me të vërtetë, ai (Kur’ani) është përmend në librat e (pejgamberëve) të mëparshëm, – vallë, a nuk ka qenë dëshmi për ta (ajo) – atë që e kanë ditur dijetarët e bijve të Israelit? E, sikur t’ia shpallnim atë (Kur’anin) edhe ndonjë joarabi, e t’jua lexonte ai – ata përsëri nuk do të kishin besuar. Ja kështu, Na – ua kemi shpie (mohimin) në zemrat e mëkatarëve, ata, nuk do të besojnë atë, përderisa të mos e shijojnë dënimin e dhembshëm, e do t’ju vie (dënimi) atyre papritmas, e ata nuk do ta hetojnë (ardhjen e dënimit).” (Shuara: 192-202).
“Dhe, Ne, e kemi shpallur Kur’ani në mënyrë të vërtetë dhe ai është i shpallur me plotë dijeni. Dhe, Ne, të kemi dërguar ty vetëm sihariq dhe paralajmërues. Dhe, Ne, Kur’anin e kemi shpallur pjesë-pjesë, që ti t’jua mësosh njerëzve dalngadalë, dhe Ne, e kemi shpallur atë kohë pas kohe (sipas nevojës). Thuaj: “Besoni në te (Kur’an) apo nuk besoni, me të vërtetë, atyre që u është dhënë dijenia para tij, kur t’ju mësohet ai (Kur’ani), binë me fytyrat e veta, duke i bërë sexhde Atij (Allahut). (El Isra: 105-107).
“Me të vërtetë, ky Kur’an udhëzon kah ajo që është më e drejtë dhe i sihariqon besimtarët që punojnë vepra të mira, se ata, me të vërtetë, do të kenë shpërblim të madh. e, atyre që nuk besojnë në jetën tjetër, u kemi përgatitur dënim të dhembshëm.” (El Isra: 9-10).
I dërguari i Allahut, Muhamedi, alejhi selam, kishte mrrekulli të shumta, ndërsa mrekullia më e madhe e tij e zbritur nga Allahu xhele ue ala, ishte Kur’ani Famëlartë.
Njëherit, kjo mrekulli ishte sfidë e madhe për armiqtë e Islamit, të cilët ishin nga njerëzit dhe xhinët.
Që nga zbritja e Kur’anit Famëlartë, po edhe sot të gjithë armiqtë e Islamit, dështuan ta formulonin një Kur’an tê ngjashëm, pas shumë orvatjeve të shumta, ata prap dështonin.
Kjo, njëherit aludon dhe argumenton se Kur’ani është mrekullia më e madhe e pejgamberit alejhi selam, si dhe sfida më e madhe për armiqtë e Islamit, qofshin ata njerëz apo xhinë.
Pra, të gjithë orvatjet e armiqve të islamit për formulimin e një Kur’anit të ngjajshëm me librin e Allahut dështuan dhe në këtë mënyrë u përbuz talenti, oratoria e tyre në të shkruar, si dhe u bë e qartë se Kur’ani është mrekulli e madhe dhe sfidë për armiqtë e Islamit.
Kur’ani nuk mund të ndryshohet i têri, bile edhe një kaptinë më e vogël, ngase Allahu e ruanë Kur’anin, argument për këtë janë fjalët e Allahut, xhele ue ala: “Na, me të vërtetë, kemi shpallë Kur’anin dhe, Na, me të vërtetë, do ta ruajmë atë (origjinalitetin e tij).” (El Hixhr: 9 ).
“Nëse dushoni ju në atë (Kur’anin) që ia kemi dërguar robit tonë (Muhammedit), atëherë hartonie një sure të ngjashme si atë që ia kemi shpallur atij, dhe nëse jeni të drejtë thirrni dëshmitarët tuaj, (zotërat që i adhuroni), përveç Allahut. Nëse nuk mundeni, dhe kurrsesi nuk do të mundeni (me i bë shembull Kur’anit), atëherë ruajuni zjarrit, lëndë djegëse e të cilit janë njerëzit dhe gurët. Ai është përgatitur t’i ndëshkojë mohuesit.” (El Bekare: 23-24 ).
“Thuaj: Sikur të tuboheshin të gjithë njerëzit dhe xhindët, për të hartuar një Kur’an të tillë, ata nuk do të mund ta hartonin ashtu siç është ai, madje, edhe sikur t’i ndihmonin njëri-tjetrit. Na, në këtë Kur’an, u shpjegojmë njerëzve gjithfarë shembujsh, por shumica e njerëzve, kurrsesi nuk duan të besojnë.” ( El Isra; 88-89 ).
Autor: Muhamed Et Temimi, rahimehullah.
Nga arabishtja: Suad B. Shabani
Burimi: albislam.com
PERSONAVE QË U PRANOHET LUTJA
MËSIME DHE POROSI ISLAME -2-
Personave që u pranohet lutja;
1. Duaja e prindërve.
2. Duaja e udhëtarit.
3. Duaja e atij që i është bërë zullum, qoftë ai edhe pabesimtarë.
4. Duaja e agjëruesit.
5. Duaja e muslimanit për vëllian e tij musliman kur ai nuk është prezent.
6. Duaja e nevojarit.
Shejh Abdulaziz Ibën Muhamed Ibën Abdullah es Sed’han
Nga arabishtja: Suad B. Shabani
Burimi: albislam.com
