A mund të jetë i arsyetuar njeriu me paditurinë e tij, për çështjet që kanë të bëjnë me besimin?

Përgjigje: Mospajtimi (hilafi) në çështjen e arsyetimit me pa­di­tu­ri ësh­të sikurse shumë çështje të tjera të jurisprudencës islame, bi­le ndo­një­herë mund të jetë vetëm mospajtim gjuhësor kur du­het që me atë dis­pozitë të gjykohet ndonjë person i caktuar.

Ndodh që të gjithë të pajtohen se një fjalë, një vepër apo lë­nie e ndo­një vepre është kufër, mirëpo a mundet që me këtë hu­këm (dispozitë) ta gjy­kojmë një person të caktuar, i cili i ka të qar­ta këto gjëra dhe nuk ka pen­gesë që ta gjykojmë me atë dis­po­zi­të, apo nuk mundemi ta gjykojmë sep­se ai nuk i ka disa gjëra të qar­ta ose gjindet ndonjë prej pengesave.

E kjo, për shkak se padituria tek ai që bën kufër është dy llo­je:

Një: Kjo vepër të jetë nga një person, i cili ka fe tjetër përveç asaj Is­lame ose nuk beson fare në ndonjë fe dhe nuk ka para­men­du­ar se është në gabim fetarisht.

Për këtë lloj, në këtë botë vlejnë dispozitat që janë si rezultat i vep­ra­ve të tij, e në botën tjetër, çështjen e tij e ka në Dorë All-lla­hu, azze ue xhel-le.

Mendimi më i vërtetë është se për ata do të ketë provim nga ana e All-llahut, në atë mënyrë si Do Ai, dhe All-llahu e di më mi­rë ç’do të ki­shin punuar.

Mirëpo ne e dimë se ai nuk do të hyjë në zjarr përveç nëse ka bërë më­kat, sepse All-llahu, subhanehu ue teala, thotë: “e Zoti yt nuk i bën të pa­drejtë askujt” (el-Kehf 49).

Thamë se për të në këtë botë vlejnë dispozitat që janë si re­zul­tat i vep­rave të tij, d.m.th., dispozitat e kufrit, sepse ai nuk e be­son Islamin dhe nuk mund të themi se është musliman.

Po ashtu thamë se mendimi më i vërtetë është se atyre do t’u bë­het pro­vim në botën tjetër, sepse kjo na është përcjellur në shu­më tran­sme­ti­me, të ci­lat i ka përmendur Ibën Kajjimi, ra­hi­me­hullah, në librin e tij: “Tari­kul hixh­retejni”, kur ka përmendur men­dimin e tetë për fëmijët e mush­ri­kë­ve…

Dy: Kjo vepër të jetë nga një person, i cili e beson Islamin, mi­rëpo ka je­tuar duke e bërë këtë vepër të kufrit duke mos e ditur se kjo është në kundërshtim me Islamin dhe askush nuk ia ka tërhequr vërejtjen për kë­të.

Për këtë person po ashtu gjykojmë me dispozitat Islame si për një mus­liman, e në botën tjetër çështja e tij është në Dorë të All-llahut, sub­ha­nehu ue teala.

Këtë qëndrim e mbështet Kur’ani, Sunneti dhe fjalët e dije­ta­rë­ve.

Prej argumenteve të Kur’anit janë: “E Ne nuk dënojmë as­kënd para se t’ia dër­gojmë të dërguarin” (el-Israë 15); “Zoti yt nuk është i tillë që të shkatë­rro­jë vend­banimet para se në kry­e­qen­dër të tyre të dërgojë pejgamber, i cili do t’u lexojë atyre ar­gu­mentet Tona, dhe Ne nuk shkatërruam vendbanime, po ve­tëm kur ba­no­rët e tyre ishin zullumqarë.” (el-Kasas 59); “Të dër­gu­ar që ishin laj­mgëzues e kër­cënues, ashtu që pas dërgimit të dër­guarve, njerëzit të mos kenë fakt (arsy­e­tim) para All-llahut”. (en-Nisa 165); “Ne asnjë nga të dërguarit nuk e dërguam ndry­­she vetëm në gjuhën e popullit të vet, ashtu që ai t’u shpje­go­jë aty­re (në atë gju­hë). E All-llahu e lë të humbur atë që do, dhe e udhë­zon në rru­gë të drejtë atë që do”. (Ibrahim 4); “All-llahu nuk e humb një popull pasi që ta ketë udhëzuar atë, para se t’u sqa­rojë atyre se prej çka duhet ruajtur”. (et-Te­ube 115); “Dhe ky ësh­të libër dobiprurës, Ne e zbritëm, përmbajuni këtij, ru­a­ju­­ni ashtu që të më­shi­ro­heni. (E zbritëm Kur’anin) Që të (mos) tho­ni: “Libri u zbr­iti vetëm dy grupeve pa­ra nesh (jehudive e të krish­terëve) dhe se ne ishim të panjohur me librat (me më­simet) e tyre. Dhe që të (mos) thoni: “Sikur të na ki­shte zbritur neve lib­ri, (si­kur­se u zbriti atyre dy grupeve) ne do të ishim edhe më të udhëzuar se ata. Juve ju er­dhi nga Zoti juaj argumenti (Kur’ani), ju erdhi udhëzimi, mëshira.” (el-En’am 155-157).

Si dhe shumë argumente të tjera që aludojnë se nuk arrihet ar­gu­men­timi, përveç pas diturisë dhe sqarimit.

Prej Sunnetit, po përmendim hadithin që gjindet në Sahihul Mus­lim (1/134) nga Ebu Hurejra, radijall-llahu anhu, se Res­u­lu­ll-llahu, sal-lall-lla­­hu alejhi ue sel-lem, ka thënë: “Pasha Atë, në Do­rë të Të Cilit është shpirti i Muhammedit, nuk ka njeri që do të dë­gjojë për mua, çifut apo i krish­­terë dhe vdes duke mos besuar në atë që më është zbritur, e të mos jetë prej banorëve të zjarrit”.

E prej fjalëve të dijetarëve: Në librin ‘el-Mugni’ (8/131) thuhet: “…nëse është prej atyre që nuk e dijnë se është detyrim, si­kurse ata që ja­në të rinj në Islam, jetojnë në vende joislame ose je­tojnë larg qyteteve dhe larg dijetarëve, nuk mund të gjykojmë se është kafir”.

Po ashtu Shejhul Islam Ibën Tejmije, rahimehullah, në Fet­va­të (3/229) e tij thotë: “Unë çdoherë -ai që ka jetuar me mua e di- kam qenë prej aty­re që më së shumti kanë ndaluar që një person i caktuar të cilë­so­het si ka­fir, fa­sik apo mëkatar, përveç kur dihet se atij i është sqaruar ar­gu­men­ti, të cilin po ta kundërshtonte do të ishte ose kafir, ose fasik, ose më­­katar.

Mendimi im është se këtyre lloj njerëzve (që nuk u ka arritur ar­gu­men­ti) All-llahu ua falë gabimet, qofshin ato gabime në be­sim apo në prak­tikë.

Selefi shumë herë kanë diskutuar rreth këtyre çështjeve, mi­rë­po as­një­ri prej tyre nuk ka gjykuar dikënd (të këtij lloji) me ku­fër, fisk apo më­kat… dhe vazhdimisht kam sqaruar se ajo që ësh­të transmetuar nga Se­lefi se ‘kush thotë apo bën kështu ose ashtu ësh­të kafir’, po ashtu është me vend, por duhet të bëhet dallim mes asaj kur flet për veprën dhe kur flet për ndonjë njeri të cak­tu­ar… të gjykuarit me kufër është kërcënim, andaj edhe pse fjala e dikujt mund të jetë përgënjeshtrim i fjalëve të Resulull-llahut, sal-lall-llahu alejhi ue sel-lem, mirëpo ndoshta ai per­son është i ri në Islam, ose është rritur në fshatra të largëta, d.m.th., nje­rë­zit si­kur ky nuk bëjnë kufër nëse mohojnë diçka nga Islami përderisa t’u sqarohet argumenti për të njëjtën.

Ndoshta ai person nuk i ka dëgjuar më parë ato argumente, ose i ka dë­gjuar mirëpo nuk i ka konsideruar të vërtetë.

Madje ndoshta ia ka treguar dikush që ia ka komentuar ndry­she prej kup­timit të vërtetë.

Ndërsa shejhul Islam Muhammed ibën AbdulVehhabi në lib­rin ‘ed-Du­reru-s-sunnijeh’ (1/56) ka thënë: “Sa i përket gjykimit të njerëzve për kafira, unë iu them kafira atyre që e kanë njohur fe­në e Muhammedit, sal-lall-llahu alejhi ue sel-lem, dhe pasiqë e ka­në njohur e kanë sharë, i kanë ndaluar njerëzit nga udhëzimi i tij dhe i kanë armiqësuar veprat e tij, këtë lloj njerëzish unë i gjy­koj për kafira”.

Në faqe 66 thotë: “…e rrenat dhe shpifjet që janë bërë se ne u themi ka­fi­ra shumicës së muslimanëve dhe ua detyrojmë që të shpër­ngulen te ne aty­re që munden ta shfaqin fenë Islame, e gji­thë kjo është shpifje dhe gënjeshtër. Këto shpifje i bëjnë për shkak se dëshirojnë t’i pengojnë njerëzit nga feja e All-llahut dhe e të Dërguarit, sal-lall-llahu alejhi ue sel-lem.

Si mund t’i gjykojmë për kafira ata që nuk kanë bërë shirk ve­tëm për shkak se nuk shpërngulen te ne dhe nuk luftojnë për ne­ve, e të mos i gjy­koj­më për kafira –dhe nuk i gjykojmë- ata që adhu­rojnë putin, i cili është mbi varrin e AbdulKadrit, putin i cili ësh­të mbi varrin e Ahmed el-Be­de­viut si dhe të tjerëve, nuk i gjy­kojmë për kafira sepse ata nuk dijnë dhe nuk ka pasur kush t’ua tërheqi vërejtjen”.

Pasi ky qenka aludimi i Kur’anit, Sunnetit dhe fjalëve të di­je­ta­rëve, ai po ashtu është aludim i Urtësisë së All-llahut, azze ue xhel-le, Butësisë dhe Mëshirës së Tij, që nuk do ta dënojë as­një­rin përderisa nuk ia dër­gon argumentin.

Mendjet tona nuk mund të jenë të pavarura në kuptimin (njo­h­jen) e asaj se çfarë kemi detyrim ndaj All-llahut, subhanehu ue teala, sepse po të kishte qenë ashtu atëherë nuk do të kufi­zo­hej argumenti në dërgimin e të dërguarve.

Thelbi për atë që thotë se është musliman, është që ai të mbe­tet si i tillë, përderisa nuk vërtetohet se nuk është ashtu, e kjo me argumente nga­ sheriati.

Nuk lejohet që ta konsiderojmë të lehtë gjykimin e njerëzve për ka­fi­ra, sepse në atë ka dy rreziqe të mëdhenj:

Njëra: Se është shpifje në gjykimin e All-llahut, subhanehu ue te­­ala, dhe për personin, të cilin e ka nënçmuar me atë emër (kafir).

Pra, është e qartë se ky ka gjykuar se është kafir filani për të ci­lin All-lla­hu, subhanehu ue teala, nuk ka thënë ashtu dhe kjo ësh­të një­soj si­kur­se ndalimi i asaj që e ka lejuar All-llahu, sub­ha­ne­hu ue te­a­la.

Të drejtën e gjykimit se a është kafir apo jo, e ka vetëm All-lla­hu, sub­hanehu ue teala, njësoj sikurse gjykimi për çështjet ha­llall-haram.

E tjetra: Sepse ai e ka cilësuar muslimanin me cilësi të kundërt, ka thë­në: Ai është kafir, e ai në të vërtetë është larg saj.

Kështu që ka mundësi që kjo cilësi t’i kthehet vetë thënësit të kë­saj fja­le.

Këtë e përfitojmë nga hadithi, i cili gjendet në Sahihul Mus­lim nga Abdu­llah ibën Omeri, radijall-llahu anhu, se Resulull-lla­hu, sal-lall-lla­hu alejhi ue sel-lem, ka thënë: “Kur muslimani e gjy­kon vëllain e tij për kafir, kjo fjalë i kthehet njërit prej tyre”[1], në një transmetim tjetër: “Në­se është ashtu si ka thënë, pranohet, e në­se nuk është atëherë ajo i kthe­het atij që e ka thënë”.[2]

Po ashtu Muslimi transmeton nga Ebu Dher-ri, radijall-llahu an­hu, se Resulull-llahu, sal-lall-llahu alejhi ue sel-lem, ka thënë: “Kush e emër­ton dikënd me kufër ose i thotë armik i All-llahut, e ai nuk është ash­tu, ato fjalë i kthehen atij”[3].

Fjala e Resulull-llahut, sal-lall-llahu alejhi ue sel-lem, te ha­di­thi i Ab­du­llah ibën Omerit“…e nëse nuk është…” dhe tek ai i Ebu Dher-rit: “…e ai nuk është ashtu…”, d.m.th., nuk është ashtu sipas gjy­kimit të All-lla­hut, subhanehu ue teala.

Ky pra, është rreziku i dytë, kthimi i cilësisë te vetë ai, nëse vë­llai i tij ësh­të larg nga ajo.

Me të vërtetë është rrezik i madh dhe mundet që të bihet në të.

Më së shumti shpejton në gjykimin e vëllait për kafir, ai që ve­të­pël­qe­het me veprat e tij dhe i nënçmon të tjerët.

Në këtë rast ky ka bashkuar mes vetëpëlqimit, gjë e cila mund të bë­het shkak në zhdukjen e veprave; dhe mendje­ma­dhë­si­së, e ci­la e pa­tje­tër­son dënimin nga All-llahu me zjarr, siç na ësh­të tre­gu­ar në hadithin që e transmetojnë Imam Ahmedi dhe Ebu Davudi nga Ebu Hurejra, ra­di­ja­ll-llahu anhu, se Resulull-lla­hu, sal-lall-lla­hu alejhi ue sel-lem, ka thë­në: “All-llahu, azze ue xhel-le, ka thënë: Kre­naria është ridaja Ime e Ma­dhështia është iza­ri Im. Ai që mu­n­do­het të Më afrohet me njërën nga ato, e gjuaj në zjarr”.[4]

Para se të gjykohet për kufër, duhet të kihen parasysh dy gjë­ra:

E para: Argumentim nga Kur’ani ose Sunneti se kjo vepër ësh­të ku­fër, ashtu që të mos shpifë ndaj All-llahut gënjeshtra.

E dyta: Ai gjykim t’i përkasi personit të gjykuar me atë gjykim, në atë më­nyrë që të plotësohen kushtet dhe të anulohen pen­ge­sat. (për atë gjy­kim)

Prej kushteve më me rëndësi është që personi të jetë i ditur me kundërshtimin që ka bërë, i cili është kufër, e kjo ngase All-lla­hu, azze ue xhel-le, ka thënë: “Kush i kundërvihet të dër­gu­a­rit, pasi i është bërë e qartë e vërteta dhe ndjek rrugë tjetër nga ajo e besimtarëve, Ne e lëmë në atë që ka zgje­dhur (në dunja) e fu­sim në Xhehennem. Përfundim i keq është ai”. (en-Nisa 115).

Në këtë ajet shihet qartë se All-llahu, subhanehu ue teala, e kush­­të­zoi dënimin me zjarr për atë person që i kundërvihet Re­su­lull-lla­hut, sal-lall-llahu alejhi ue sel-lem, pasi t’i bëhet e qartë e vër­teta.

Por, a është kusht që ky person t’i dijë edhe pasojat e gabimit të tij siç janë kufri etj., apo mjafton vetëm të dijë se ka bërë ga­bim edhe pse nuk e di se çfarë pasoje mund të ketë ai gabim?

Përgjigje: Si duket është e dyta, d.m.th. vetëdija e tij se ajo gjë ësh­të ga­bim mjafton për gjykimin e tij ashtu si meriton gabimi i tij, sepse Re­sulull-llahu, sal-lall-llahu alejhi ue sel-lem, ia detyroi ke­faretin (shlye­r­jen) atij që bëri marrëdhënie intime me të sho­qen gjatë ditës së Ra­ma­za­nit, ngase ai e dinte se ka gabuar edhe pse nuk e dinte se për atë gabim ka kefaret aq të rëndë.

Po ashtu edhe ai njeri i martuar që bën zina dhe e di se ajo ësh­të e nda­­luar, ai duhet të gurëzohet deri në vdekje edhe nëse nuk e ka ditur se çfa­­rë pasoje ka ajo. E po ta kishte ditur ndoshta edhe nuk do të bënte zi­na.

E prej pengesave (për gjykim se është kafir) është detyrimi i per­sonit në bërjen e asaj vepre që është kufër, All-llahu, azze ue xhel-le, thotë: “Ai që pas besimit të tij e mohon All-llahun, me për­jashtin të atij që dhunohet (për të mohuar), e zemra e tij ësh­të e bindur plotësisht me besim. Ndërsa ai që e pra­non mos­be­si­min me gjoks të hapur, këta i ka kapur hidhërimi nga All-lla­hu dhe ata kanë një dënim të madh”. (en-Nahël 106).

Prej pengesave është edhe kur njeriu nuk mund të kont­ro­llo­jë mend­jen dhe qëllimin e tij, kështu që nuk di se çfarë thotë nga gë­zimi, dësh­përimi, hidhërimi, frika etj., ngase All-llahu, sub­ha­ne­hu ue teala, ka thënë: “Nuk është ndonjë mëkat i juaji ajo për çka keni gabuar, por (është më­kat) ajo që zemrat tuaja e bëjnë që­llimisht, po All-llahu është që fal, është Më­shirues”. (el-Ahzab 5).

Po ashtu në Sahihun e Muslimit (2104) transmetohet nga Enes ibën Ma­liku, radijall-llahu anhu, se Resulull-llahu, sal-lall-lla­­hu alejhi ue sel-lem, ka thënë: “All-llahu me teuben (pendimin) e robit të tij gëzohet më tepër sesa ai që ishte me kafshën e tij në një to­­kë të panjohur, e pastaj i humbi kafsha së bashku me hajen dhe pi­­jen, ashtu që i këputi shpresat dhe ra nën hijen e një druri, ku nuk shpre­sonte se do ta gjejë kafshën. Në ças­tet duke ndejtur në këtë hall, e sheh kafshën e tij përpara (me hajen dhe pijen) dhe menjëherë e kap, e nga gëzimi i madh thotë: O Zot, Ti je ro­bi im e unë jam Zoti yt, ky gaboi prej gëzimit të madh që pati”.

E po ashtu prej pengesave është edhe kur ai person ka ndonjë dy­shim rreth kuptimit të atij gabimi, ashtu që mendon se është në të drejtë.

Është pengesë kjo, sepse ky njeri nuk ka patur për qëllim më­ka­tin dhe kundërshtimin ndaj All-llahut, ashtu që edhe për këtë vlen ajeti: ““Nuk është ndonjë mëkat i juaji ajo për çka keni ga­bu­ar, por (është mëkat) ajo që zemrat tuaja e bëjnë qëllimisht”.

Pastaj, ky person edhe e ka dhënë të gjithë mundin e tij (për të kup­tu­ar të vërtetën), ashtu që mund të bëjë pjesë në këtë ajet: “All-llahu nuk ngar­kon askënd përtej mundësive të veta”. (el-Be­kare 286).

Autori i librit “el-Mugni” (8/131) thotë: “…nëse e bën të le­ju­ar vras­jen e të pafajshmëve dhe grabitjen e pasurisë së tyre, duke mos patur dy­shim e as keqkuptim, ky është kafir, e nëse i bën ato nga keqkuptimi (te’vili) siç janë havarixhët[5].

Ne përmendëm se shumica e dijetarëve nuk i kanë gjykuar ha­va­ri­xhët si kafira edhe pse ata e kanë bërë të lejuar vrasjen e mus­limanit dhe gra­bitjen e pasurisë së tij dhe e bëjnë këtë duke men­duar se ashtu af­ro­hen tek All-llahu, subhanehu ue teala, më te­për… Dihet mirë se prej medhhebit të havarixhëve është edhe gjy­kimi me kufër i shumë shokëve të Resulull-llahut, sal-lall-lla­hu alejhi ue sel-lem, dhe kanë lejuar gja­kun dhe pasurinë e tyre, madje e kanë konsideruar si afrim tek All-llahu, az­ze ue xhel-le.

Por prapë se prapë, dijetarët nuk i kanë quajtur (havarixhët) ka­fira për shkak se të gjithë këtë e kanë bërë nga keqkuptimi (te’vili).

Kjo vlen edhe për çdo ndalesë tjetër, të cilën mund ta lejojë di­kush me kësi lloj keqkuptimi.[6]

Në fetvatë e Shejhul Islam Ibën Tejmijes, rahimehullah, (13/30) thu­het: “Bidati i havarixhëve në të vërtetë rrjedh nga keq­kuptimi që kanë pa­sur për Kur’anin, nuk kanë pasur për që­llim të kundërshtojnë, por ka­në kuptuar nga Kur’ani atë që nuk ka aluduar Kur’ani dhe kanë menduar se Kur’ani detyron tek­fi­rin[7] e mëkatarëve”.

Në faqe 210 thotë: “Havarixhët e kanë kundërshtuar Sun­ne­tin, të ci­lin jemi të detyruar ta pasojmë, i bënë tekfir besimtarëve me të cilët ësh­të detyrim të miqësohen… dhe kështu vazhduan në pasimin e ajeteve mu­teshabih (jo të qarta mjaft) duke i komentuar me komentim të pa­vend, duke mos e ditur kuptimin e tyre, duke mos patur dituri, duke mos e pasuar Sunnetin dhe duke mos i verifikuar dituritë e tyre te dijetarët Is­lamë, të cilët e kup­tojnë Kur’anin”.

Po ashtu ka thënë (28/518): “Të gjithë imamët janë të një men­dimi në kritikimin e havarixhëve dhe në faktin se ata (ha­va­ri­xhët) janë në humb­je, mirëpo në çështjen e tekfirit të tyre janë nda­rë në dy mendime të njohura”.

Mirëpo në 7/217 ka thënë: “Se asnjëri prej shokëve të Re­su­lu­ll-lla­hut, sal-lall-llahu alejhi ue sel-lem, nuk i ka gjykuar si ka­fi­ra, as Ali ibën Ebi Talibi, as dikush tjetër, por i kanë konsideruar si muslimanë zullum­qa­rë, siç e kemi parë këtë në shumë trans­me­time nga ata”.

Dhe në 28/518 ka thënë: “Ky është edhe mendim i vulosur i ima­më­ve, siç është Imam Ahmedi dhe të tjerë”.

Po ashtu në 3/282 thotë: “Havarixhët, për të cilët ka ur­dhë­ru­ar Re­su­lull-llahu, sal-lall-llahu alejhi ue sel-lem, të luftohen, i ka luftuar Emirul Mu’minin Ali ibën Ebi Talibi, radijall-llahu an­hu, që ishte njëri prej ka­tër halifëve të drejtë, për luftimin e tyre ja­në të një mendimi edhe të gji­thë dijetarët nga gjenerata e shokëve të Resulull-llahut, sal-lall-llahu alejhi ue sel-lem, nga ta­bi­inët dhe të gjithë pas tyre.

Mirëpo nuk i ka quajtur kafira as Ali ibën Ebi Talibi, as Sa’d ibën Ebi Vek­kasi, radijall-llahu anhuma, dhe askush tjetër nga sa­ha­bët, por i kon­si­deruan si muslimanë, të cilët duhet të luftohen.

Bile Aliu, radijall-llahu anhu, nuk i luftoi përderisa ata nuk der­dhën gja­kun e muslimanit dhe përderisa nuk sulmuan pa­su­ri­të e tyre, e kur i bë­në këto gjëra, atëherë Aliu, radijall-llahu an­hu, i luftoi për t’u mbroj­tur nga zullumi dhe padrejtësia e tyre, e nuk i luftoi si kafira.

Pikërisht për këtë shkak edhe nuk i robëroi gratë e tyre dhe nuk ua mo­ri pasurinë e tyre.

Këta nuk u konsideruan si kafira edhe pse dalaleti (humbja) i ty­re ësh­të i vërtetuar me tekst dhe ixhma.

E si mundet, pra, që disa grupacione të akuzojnë njëra tjetrën se janë ka­fira, të cilëve u është mbështjellë e vërteta në disa çë­shtje, në të cilat çështje kanë gabuar edhe njerëz të ditur?!

Nuk i lejohet askujt nga këto grupacione ta bëjë tekfir tjetrin dhe nuk gu­xon të lejojë për vete gjakun dhe pasurinë e tjetrit, edhe nëse në grupin tje­tër ekziston bidati. Si mundet ta bëjë kë­të, e në të njëjtën kohë ky grup i njerëzve (që bëjnë tekfir) ka po ash­tu bidate, bile ndoshta bidati i këtyre është më i rëndë sesa bi­da­ti i tjerëve, e në të shumtën e rasteve të gjithë ata janë të pa­di­tur me realitetin e asaj për të cilën kanë mospajtim.

Derisa ka thënë (fq. 288): “…në qoftë se muslimani gabi­misht (me te’vil, me keqkuptim) e lejon luftimin e dikujt ose e bën tekfir dikënd, kjo nuk konsiderohet si kufër për të”; po ashtu ka përmendur se: “…dijetarët janë ndarë në tre mendime lidhur me urdhërat e All-llahut dhe të Dërguarit, se a janë të de­ty­ru­e­shme ato urdhëra edhe për robërit para se t’u kumtohen”.

Mirëpo e vërteta është ajo në të cilën ka aluduar Kur’ani, ku thu­het: “E Ne nuk dënuam askënd para se t’ia dërgojmë të dër­gu­arin”. (el-Isra 15).

Po ashtu thotë, subhanehu ue teala: “Të dërguar që ishin lajm­gë­zues e qortues, ashtu që pas dërgimit të dërguarve njerëzit të mos kenë fakt (arsyetim) para All-llahut”. (en-Nisa 165).

E në dy Sahihët transmetohet se Resulull-llahu, sal-lall-llahu alej­­hi ue sel-lem, ka thënë: “Nuk ka kush që e do më shumë arsy­e­ti­min sesa All-llahu, për këtë shkak edhe ka dërguar të dërguar që ishin lajmgëzues e qortues”.

Pra, po e shohim se i padituri është i arsyetuar për atë që tho­të apo punon, qoftë ajo kufër ose ndonjë mëkat në përgjithësi dhe u pa kjo prej argumenteve nga Kur’ani, Sunneti, logjika dhe fja­lët e dijetarëve.

Burimi: albislam.com

[1] Buhariu (6104) dhe Muslimi (60).

[2] Muslimi (60).

[3] Muslimi (61).

[4] Ebu Davudi (4090) dhe Ibën Maxhe (4174).

[5] Havarixh quhen ata muslimanë, të cilët i quajnë muslimanët e tjerë kafira po qe se bëjnë ndonjë gjynah të madh. (sh.p)

[6] Fjala te’vil gjuhësisht d.m.th. shpjegim, komentim, por në terminologjinë e shumicës së dijetarëve përdoret si: shpjegim i gabuar, komentim pa vend, keqkuptim etj. (sh.p)

[7] Tekfir: të gjykuarit me kufër. Këtë fjalë do ta përdorim kështu deri në fund të librit. (sh.p)

Pyetje: Të vdekurve a u shfaqen veprimet e të gjallëve? Cili është mendimi më i saktë? Mundësisht na tregoni cilat janë librat që flasin për këtë gjë?

Përgjigjja: Elhamdulilah, bota e Berzehut është botë e veçantë në të cilën jetojnë të vdekurit në periudhën mes vdekjes dhe ditës së ringjalljes.
Të vdekurit në këtë botë kanë pozita dhe grada të veçanta varësisht nga punët e tyre në botë qofshin të mira ose të këqija. Tekstet e Kur’anit dhe Sunnetit flasin për një gjë të tillë.

Të vdekurit pas vdekjes ose kënaqen me të mirat që All-llahu i ka përgatitur për bamirësit besimtarë ose dënohen nëse e kanë merituar adënimin dhe besimtarët e kanë për obligim të besojnë në këtë parim i cili bën pjesë në besimin në botën e fshehtë (el iman bil gajb).
Të gjallët nuk kanë dije të gjerë për gjendjen e të vdekurve përpos në raste të veçanta që janë përmendur në transmetimet e ndryshme prej të cilëve ka të saktë (sahih) dhe jo të saktë (gajru sahih). I njejtë është edhe qendrimi për të vdekurit të cilët po ashtu nuk dinë shumë për botën e të gjallëve sepse jetojnë në botën e berzehut.
Për këtë shkak nuk na lejohet që në mënyrë të prerë të pohojmë që të vdekurit janë të njoftuar me atë që ndodhë në këtë botë.
Në disa transmetime, vërtetësinë dhe saktësinë e të cilëve nuk mundem da pohoj, thuhet që i vdekuri është i njoftuar me atë që ndodh me familjen e tij dhe me punët e tyre. Këto transmetime i ka përmendur kolosi i dijës Ibën Kajjim El Xheuzijje në librin e tij “Shpirti” (Er Ruh).
Hadithet më të saktë që kanë të bëjnë me këtë temë janë:
Hadithi që e transmeton Ibën Umeri, radijall-llahu anhu, “Me të vërtetë i vdekuri dënohet për qarjen (vajtimin) e familjes së tij.” (Buhari nr. 1286 dhe Muslim 928)
Hadithi të cilin e transmeton Eus ibën Eus, radijall-llahu anhu,
“Të Dërguarit sal-lall-llahu alejhi ve sel-leme, i paraqiten salavatet dhe selamet që ia dërgojnë besimtarët.” Ebu Davud nr. 1047 dhe nr. 1531/ En Nesaiu nr. 1374/ Ibën Maxhe nr. 1636
Sa i përket vizitave që shpirtrat e të vdekurve ia bëjnë njëri tjetrit themi: Ky pohim bën pjesë në atë që e thamë në fillim dhe për të njëjtin janë shënuar transmetime që i ka përmendur Ibën Kajjimi në librin e lartpërmendur.
Mua nuk më kujtohet asnjë argument i qëndrueshëm për të pohuar një gjë të tillë edhe pse e dimë se shpirtrat e besimtarëve janë së bashku me njëri tjetrin sikurse bashkë me njëri tjetrin janë edhe shpirtrat e mosbesimtarëve.
Dija e të vdekurit për atë që ndodh në dynja ndërlidhet me çështjen: A dëgjojnë të vdekurit?
Sipas ajeteve të qartë të Kur’anit të vdekurit nuk dëgjojnë:
All-llahu, subhanehu ve te’ala, thotë: “Ti nuk mund t’i bësh të dëgjojnë të vdekurit, e as nuk mund ta bësh të shurdhëtin ta dëgjojë thirrjen, e sidomos kur ata ta kthejnë shpinën.” (En Neml, 80)
“E nuk janë të njëjtë as të gjallit e të vdekurit, All-llahu bën të dëgjojë atë që do, e ti nuk mund ta bësh të dëgjojë ai që është në varr.” (Fatir, 22)
Nga ana tjetër i Dërguari i All-llahut, sal-lall-llahu alejhi ve sel-leme, ka thënë: “Me të vërtetë kur i vdekuri vendoset në varr dhe kur të largohen ata që e varrosën, ai e dëgjon trokitjen e nallave (këpucëve).”
(Prej Enes ibën Malikut, radijall-llahu anhu, Buhari nr. 1338 dhe Muslim 2870)
Këtë e përforcojnë edhe hadithet ku përmendet përshëndetja me selam që u bëhet të varrosurve, hadithe këto, nga të cilët dijetarët kanë nxjerrë konkludim që të vdekurit dëgjojnë sepse nuk është e kapshme logjikisht që përshëndetja t’i drejtohet atij që nuk dëgjon.
Si argument ata e marrin edhe hadithin: “Çdo herë që njeriu kalon pranë varrit të vëllait që e ka njohur në dynja dhe e përshëndet atë me selam All-llahu të vdekurit ia kthen shpirtin dhe ai e kthen përshendetjen me selam.” (El Ilel El Mutenahije nr. 1523 dhe Mu’xhemu Shujuh nr. 333 hadithi është i dobët dhe ka sened të ndërprerë Edh Dhehebi).
Nuk lejohet argumentimi me këto hadithe sepse sipas tyre të vdekurit nuk e dëgjojnë çdo fjalë që thuhet pranë varrit të tyre e e as që dëgjojnë diçka që është larg varrit të tyre.
Themi: Mendimi më e saktë është që të vdekurit nuk dëgjojnë përpos asaj që është përjashtuar me argument, nuk dëgjojnë lajmërimet e të gjallëve e assesi nuk dëgjojnë lutjet e tyre që u drejtohen me lutje si dhe lutjet për ndërmjetësim.
Me pohimin e dëgjimit e të vdekurve që përmendet në hadithe në nuk e pohojmë këtë gjë për ndonjë të vdekur (me emër dhe mbiemër) por e pohojmë këtë gjë në mënyrë të përgjithshme. Themi: i vdekuri e dëgjon trokitjen e këpucëve në mënyrë të përgjithshme por kjo nuk don të thotë që këtë gjë e dëgjon ndonjë i vdekur i caktuar.
Qëllimi kryesor i vizitave që u bëhen varreve nuk është vetëm përshëndetja e tyre me selam apo pohimi i faktit që i vdekuri e dëgjon selamin. Qëllimi është që i vdekuri të përfiton nga lutja që e bën i gjalli si dhe përfitimi i të gjallit nga varret që janë vendbanimi i tij i ardhshëm pas jetës në këtë botë.
All-llahun e lusim për dije të dobishme që na e bën të qartë të vërtetën nga jo e vërteta.

Burimi: albislam.com